Główny budynek ekspozycyjny jest jednym z sześciu oddziałów ekspozycyjnych Śląskiego Muzeum Ziemskiego. Ta wolno stojąca budowla neorenesansowa, wzniesiona została pierwotnie jako siedziba Muzeum Sztuk Pięknych i Stosowanych cesarza Franciszka Józefa, założonego w Opawie w 1882 r., z inicjatywy Izby Handlowej i Gospodarczej. Izba sfinansowała jej budowę na parceli darowanej przez księcia Lichtensteina.
Obiekt został zbudowany na podstawie projektu architektów wiedeńskich Johanna Scheiringera i Franza Kachlera w latach 1893–1895, na planie prawie idealnego kwadratu. Posąg Geniusza i zdobiącą kopułę grupę Pegazów wykonał wiedeński rzeźbiarz Theodor Friedel. Elewacja boczna jest skierowana w stronę ulicy Komenskiego. Bogato zdobiona fasada główna zwrócona jest w stronę parku miejskiego. Wystrój rzeźbiarski fasady, gdzie znajdują się alegoryczne postacie Malarstwa, Rzeźby i Architektury, jest dziełem wiedeńskiego rzeźbiarza Karla Schwerzeka.
Monumentalna budowla, bazująca stylistycznie na neorenesansie, na wiosnę 1945 r. została poważnie uszkodzona w czasie bombardowania. Odbudowa trwała 10 lat, a jej efektem było modernistyczne rozwiązanie wnętrza, z zachowaniem fasady budowli i jej pierwotnej dyspozycji.
W 1955 r. w zrekonstruowanym obiekcie udostępniono pierwszą ekspozycję powojenną, która odzwierciedlała ówczesny trend uwspółcześnienia prezentacji historii Śląska. Doktryna ideowo-polityczna wywarła wpływ na kształt drugiej ekspozycji powojennej, której otwarcie odbyło się w roku 1981. Pod nazwą Rozwój przyrody i społeczeństwa w województwie północnomorawskim obejmowała zarówno problematykę przyrodniczą, jak i nauki społeczne. Te ostatnie były prezentowane odrębnie w samodzielnych zespołach ekspozycyjnych, wykorzystując dyspozycję wnętrz. W roku 1985 historyczny budynek ekspozycyjny został wpisany na listę zabytków kultury.
Stosunkowo szybko po otwarciu ekspozycji dla publiczności doszło do zamknięcia muzeum z powodu skomplikowanej pod kątem technicznym budowy kopuły nad ciągiem ulicznym. Po zakończeniu prac doszło do ponownej aranżacji części dawnej sali Lichtensteinów (tzn. przestrzeni, która była optycznie otwarta w kierunku kopuły). Następnie doszło do jeszcze jednej zmiany w części zwróconej w stronę parku, gdzie umieszczono kabinę ciężarówki Tatra i wybudowano centrum edukacyjne. Część ta, podobnie jak ekspozycja do niej nawiązująca – tuż po listopadzie 1989 r. – została zlikwidowana.
Przed polistopadowymi zmianami nie uchroniła się też przeciwległa część pierwszego piętra, gdzie zamknięto przejście pomiędzy salami wystawowymi, w postaci łącznika prowadzonego przez boczną klatkę schodową. Zmiany były spowodowane koniecznością remontu dachu z powodu zaciekania w czasie deszczu. Zlikwidowana została wtedy stała ekspozycja archeologii i historii. Wielokrotnie rozwiązywano także problemy techniczne na parterze budowli.
Opisana w skrócie sytuacja obiektu pokazuje, że do 2010 roku był on w fatalnym stanie technicznym. Oprócz problemów o charakterze budowlano-technicznym, także część ekspozycyjna była po 1989 r. prowizoryczna. Brakowało koncepcji, wszystko rozwiązywano ad hoc (np. z opawskiej części wystawy Od gotyku do renesansu (1999) stworzona została przypadkowa „wystawa stała“, która została zlikwidowana dopiero przed rozpoczęciem rekonstrukcji w 2010 r.). Konieczność kompleksowych rozwiązań w starej budowli wystawowej była więc konsekwencją stanu fizycznego obiektu, niedostatków eksploatacyjnych i technicznych oraz wieloletniego braku koncepcji jego wykorzystania ekspozycyjnego. Celem nowej koncepcji było zaprezentowanie aktualnego stanu badań w dziedzinie historii i kultury czeskiego Śląska, z wykorzystaniem wiedzy o nowoczesnych trendach wystawiennictwa muzealnego, z jednoczesnym uwzględnieniem doświadczeń kilku pokoleń pracowników Śląskiego Muzeum Ziemskiego.
Zrekonstruowana budowla z nową ekspozycją zatytułowaną Śląsk została otwarta w maju 2012 roku.
Ostatnia aktualizacja artykułu: 30.07.2012
Wydrukować cały artykuł
