Obszar Umocnień Czechosłowackich Hlučín-Darkovičky tworzy wysoko cenioną w Europie ekspozycję unikatowego systemu fortyfikacji byłej Czechosłowacji. Jest to ekspozycja o charakterze wojskowo – technicznym, gdzie zwiedzający mogą się zapoznać z istotnym okresem historii pierwszej połowy XX wieku.
Obszar Umocnień Czechosłowackich w Hlučínie-Darkovičkach wchodzi w skład Śląskiego Muzeum Ziemskiego od 1992 roku. Jest to jeden z sześciu oddziałów wystawowych, któremu pod kątem tematycznym bliski jest Pomnik II wojny światowej w niedalekiej Hrabyni.
Jego specyfika w ramach Śląskiego Muzeum Ziemskiego polega na tym, że jest to wprawdzie muzeum na wolnym powietrzu, niemniej jednak jego program tematyczny jest w tej kategorii dość nietypowy. Składa się z grupy obiektów, które powstały jako elementy linii umocnień granic czechosłowackich. Należy do najciekawszych w Czechach i najlepiej zachowanych w Europie. Jest to pięć obiektów różnego rodzaju i o różnej wytrzymałości, jednostronnych i obustronnych. Założenie umożliwia specjalistom z muzeum zaprezentowanie oprócz pola bitwy także poszczególnych obiektów, zarówno w stanie z wyposażeniem z roku 1938, jak i w kształcie, w jakim przetrwały wojnę.
Teren umocnień jest też swoistym symbolem kluczowych wydarzeń historii Czechosłowacji – jest ściśle związany z Układem Monachijskim i stratą Sudetów, a tym samym z jednym z najbardziej dramatycznych momentów historii Śląska.
W drugiej połowie lat trzydziestych, w okresie rosnącego napięcia w stosunkach międzynarodowych i coraz większej destabilizacji, wywołanych po 1933 r. militarystyczną polityką hitlerowskich Niemiec, szczególnie zagrożonym krajem była Czechosłowacja. Dlatego też zaczęła ona budować, w celu obrony swojej demokracji, nienaruszalności terytorialnej i niepodległości, rozległy system stałych fortyfikacji granicznych. Żelbetowe obiekty fortyfikacyjne z wojskowymi załogami miały we współpracy z dalszymi jednostkami armii czechosłowackiej zapewnić efektywną obronę państwa, zagrożonego agresją ze strony faszystowskich Niemiec. Najbardziej zagrożonym pasmem ówczesnej granicy czechosłowackiej z Niemcami była jej północna część, biegnąca od Bohumína w kierunku Děčína. Odcinek tej granicy pomiędzy Bohumínem a Hajem ve Slezsku stał się już w 1935 r. miejscem budowy pierwszych fortyfikacji ciężkich.
W ciągu trzech lat, do września 1938 roku, zdołano tu zbudować, wyposażyć i w dużej mierze uzbroić czterdzieści ciężkich obiektów obronnych, łącznie z jedną twierdzą artyleryjską i kilkoma wzmocnionymi fortyfikacjami lekkimi wz. 37 A (tzw. řopík). Oprócz tego dokończony został kompleksowy system przeszkód, kablowa sieć telefoniczna oraz koszary dla załóg fortyfikacji – 4 Pułku Ochrony Granic w Hlučinie.
Specyfiką odcinka fortyfikacji „MO" (odcinek umocniony Moravska Ostrava) było to, że przy jego tworzeniu poszukiwano najkorzystniejszej koncepcji zbudowania całego systemu fortyfikacji czechosłowackich. Na początku wzorem były fortyfikacje francuskie, ale wraz z rosnącym doświadczeniem ich postać była stopniowo upraszczana i udoskonalana. Obiekty były stopniowo modyfikowane, aby przy danym kosztorysie osiągnąć jak najwyższą efektywność obrony.
Po podpisaniu Układu Monachijskiego w dniu 30 września 1938 r. Czechosłowacja musiała odstąpić swoje pogranicze – Sudety – Niemcom. Efektem układu było przyłączenie do Rzeszy tych obszarów, w których żyło ponad 50 procent ludności niemieckiej. Faszystowskie Niemcy argumentowały za ponownym zjednoczeniem z Rzeszą obszaru zamieszkanego przez Niemców sudeckich, który wchodził od X wieku w skład Korony Czeskiej. W konsekwencji układu podpisanego pomiędzy Niemcami, Wielką Brytanią, Francją i Włochami Czechosłowacja straciła w sumie obszar o powierzchni 41 098 km2 i 4 879 000 mieszkańców.
Jednocześnie Czechosłowacja straciła też cały system umocnień granicznych. Żołnierze musieli je opuścić bez jednego wystrzału. System nie został wprawdzie dokończony (w sumie miało powstać 15 463 obiektów lekkich i 1 276 ciężkich, ostatni etap budowy miał nastąpić w roku 1946), niemniej jednak był bardzo rozległy – tworzyło go prawie 10 tysięcy obiektów lekkich, które miały stanowić pierwszą, tymczasową linię obrony broniącej się piechoty oraz 263 obiektów ciężkich, w przypadku których przewidywano stałe załogi i długotrwały opór.
Pogranicze obsadzili bezzwłocznie Niemcy. Z twierdz usunięto wszystkie elementy opancerzone, które później wykorzystała niemiecka armia i przemysł. W latach 1944–1945 armia niemiecka zaczęła modyfikować i wyposażać w broń obiekty umocnień w ramach Morawskiego Wału Obronnego i Pasma Obrony Jeseníky, aby stworzyć linię obrony przed nadciągającą Armią Radziecką. Późniejsze walki o twierdze wokół Ostrawy były najtrudniejszą operacją wojskową na obszarze Czechosłowacji i przyniosły wiele ofiar. Paradoksalnie właśnie te ciężkie boje były potwierdzeniem jakości przedwojennych umocnień czechosłowackich.
Ostatnia aktualizacja artykułu: 30.07.2012
Wydrukować cały artykuł
